ده کتاب کاربردی روانکاوی که به فارسی ترجمه شده‌اند.

پیش‌نوشت: این لیست کتاب‌هایی است که تا آذر ۹۷ ترجمه شده‌اند. طبیعتاً در لحظه‌ی کنونی که شما در حال خواندن این مطلب هستید، کتاب‌های بیشتری ترجمه شده است که در این لیست نیست.

تمایز قائل شدن به کتاب‌های روانکاوی و تقسیم‌بندی آن‌ها به کاربردی و نظری روش درستی نیست. فردی که توانمندی نظری کافی نداشته باشد، روش‌های کاربردی چندان هم به کارش نمی‌آید. با وجود این در این متن ترجیحم بر این بود که این دو از هم جدا شوند.

در عین حال اولویت این است که ابتدا کتاب‌های نظری معرفی شوند، بعد کاربردی. من ترجیح دادم که سنت‌شکنی کنم. چراکه تصورم این است که به کتاب‌های کاربردی کمتر توجه شده است. این در حالی است که تا حدودی کتاب‌های نظری معرفی شده‌اند.

دو نکته:

یک: در اینجا فقط به معرفی کتاب‌های ترجمه شده پرداخته شده است. هرچند یافتن کتاب تالیفی فارسی بسیار دشوار است، ولی انگشت‌شمار کتاب تالیفی قابل هم داریم.

دو: یکی دو کتاب در این لیست وجود دارد که تئوریک-کاربردی هستند. همان‌طور که ابتدا هم اشاره کردم تمایز این دو دشوار است. علت حضور آنها در این لیست ارزش کاربردی بالای آن‌هاست.

۱) کتاب «تفسیر خواب».

این کتاب یکی از درخشان‌ترین کتاب‌های تاریخ روانکاوی است. «زیگموند فروید» این کتاب را در سال ۱۹۰۰ منتشر کرد. او در این کتاب برای اولین بار به مفاهیمی پرداخت که قرار است سال‌های بعد از انتشار کتاب، فهم ما از روان انسان را به‌کلی تغییر دهند. مفاهیمی همچون «ناخودآگاه»، «عقده‌ی ادیپ» و سازوکار روان در مواجهه با مسائل پرتنش در این کتاب مورد بحث قرار گرفتند. فصل‌های کتاب پر است از تفسیر جزء به جزء و با تفصیل خواب‌های گوناگونی که خودِ فروید دیده یا مراجعانش به جلسات آورده‌اند.

او در این کتاب ما را از شر تفسیر نمادین خواب خلاص می‌کند. روش نمادین خواب جهانشمول بود. مثل اینکه؛ دریا نماد آرامش، خون نماد گرفتاری. او خواب را به بافت زندگی تک تک ما آورد. مهمترین موضوع کتاب درباره‌ی این است که «خواب‌ها تحقق آرزوهای سرکوب شده‌ی ما هستند». ترجمه‌ی عنوان کتاب «تعبیر رویاها» است ولی مترجم فارسی این کتاب جناب آقای «شیوا رویگریان» آن را «تفسیر خواب» ترجمه کرده‌اند. ترجمه‌ای نسبتاً خوب که «انتشارات مرکز» برای اولین بار در سال ۱۳۸۲ چاپ کرد و تا کنون ۲۲ بار تجدید چاپ شده است.

۲) کتاب «اصول روانکاوی بالینی».

این کتاب گردآوری برخی از مقالات تکنیکی «زیگموند فروید» است. کتاب شامل ۹ مقاله‌ی عملی است. فروید در این مقالات به بررسی برخی موقعیت‌هایی که ممکن است در جلسات روانکاوی پیش بیاید پرداخته است. «استفاده از تعبیر خواب در روانکاوی»، «پدیده‌ی انتقال»، «چند توصیه به پزشکانی که به روانکاوی مبادرت می‌ورزند»، «درباره‌ی آغاز درمان»، «یادآوری، تکرار و پایان»، «ملاحظاتی در باب عشق ناشی از پدیده‌ی انتقال»، «روانکاوی پایان‌پذیر و پایان‌ناپذیر»، «تعبیر در روانکاوی» و «نکاتی چند در باب تکنیک روانکاوی» مجموعه مقالات این کتاب هستند. کتاب را «سعید شجاع‌شفتی» ترجمه و انتشارات «ققنوس» برای اولین بار در سال ۱۳۷۷ چاپ کرد و تا کنون ۸ بار تجدید چاپ شده است.

۳) کتاب «رواندرمانی تحلیلی».

کتاب یک راهنمای بالینی و تکنیکی کامل است و توسط خانم «دبورا ل. کابانیس» نوشته شده است. کتاب در سال ۲۰۱۱ نوشته شده است و کاملاً روزآمد است. نویسنده به نظر می‌رسد به رویکرد «ایگو سایکولوژی» وفادار است و صورت‌بندی و نوع ورودش به مسائل درمانجویان با این رویکرد سازگارتر است. کتاب ۷ بخش اصلی دارد: «بخش اول: رواندرمانی تحلیلی چیست؟»، « بخش دوم: ارزیابی»، «بخش سوم: شروع درمان»، «بخش چهارم: گوش کنید/ تعمق کنید/ مداخله کنید»، «بخش پنجم: اجرای رواندرمانی تحلیلی- تکنیک»، «بخش ششم: تحقق اهداف درمانی»، و «بخش هفتم: حل و فصل درمانی و پایان درمان». فارغ از رویکرد نویسنده، کتاب سادگی و ریزبینی فوق‌العاده‌ای دارد. ترجمه‌ی روان و سلیس کتاب هم به این امر کمک کرده است. کتاب توسط جناب آقای «بابک روشنایی مقدم» و سرکار خانم «مهرناز میرنوش» ترجمه و در سال ۱۳۹۴ توسط انتشارات «ارجمند» به چاپ رسیده است.

۴) کتاب «بیمار و روانکاو».

کتاب را «جوزف سندلر» به همراه «الکس هولدر و کریستوفر دیر» در سال ۱۹۹۲ نوشته‌اند. کتاب به طرح مفاهیم اصلی روانکاوی می‌پردازد. مفاهیمی همچون «اتحاد درمانی»، «انتقال»، «انتقال متقابل»، «مقاومت» و مهمتر از همه «واکنش منفی درمانی». این مفاهیم با جزئیات فراوان و همراه با ارجاع‌های متعدد به روانکاوان مختلف توضیح داده شده‌اند. نویسندگان تلاش کرده‌اند بدون جهت‌گیری به رویکرد خاصی این مفاهیم و تاریخچه‌ی تحول این مفاهیم را توضیح دهند. کتابی جمع‌وجور با خوراکی پرملات برای دانشجویان روانکاوی. چاپ اول کتاب در سال ۱۳۹۱ توسط خانم‌ها «نهاله مشتاق، مریم اصل‌ذاکر و معصومه فلاح» ترجمه و در انتشارات «ارجمند» چاپ شده است.

۵) کتاب «درآمدی نو بر روانکاوی».

کتاب توسط «آنتونی بِیتمن و جرمی هُلمز» در سال ۲۰۰۳ نوشته شده است. جرمی هلمز چهره‌ی آشنایی است، چه که او در ایران حضور داشته و سخنرانی و کارگاه هم برگزار کرده است. کتاب آن‌ها دو بخش اصلی دارد: بخش نظری و بخش درمان. نویسندگان تلاش کرده‌اند که سهم مکاتب مختلف روانکاوی در درمان را مورد بررسی قرار دهند. به شباهت‌ها و اختلاف‌های رویکردهای مختلف بپردازند. فرویدی‌های معاصر، گروه میانه، کلاینی‌ها، روابط ابژه، نظریه‌ی بین‌فردی، روانشناسی خود و روانکاوی لکانی رویکردهای مختلف مورد بحث هستند. مترجم کتاب جناب آقای «علیرضا طهماسب» است و کتاب را در سال ۱۳۸۸ ترجمه کرده است. کتاب در سال ۱۳۸۸ توسط انتشارات «بینش نو» چاپ شده است و در حال حاضر چاپ آن تمام شده و کمیاب است.

۶) کتاب «درآمدی بر روابط موضوعی و روان‌شناسی خود».

کتاب ترجمه‌ای است از ویراست سوم کتاب که توسط «مایکل سنت‌کلر» در سال ۲۰۰۰ نوشته است. کتاب به نظریه‌های روانکاویِ بعد از فروید می‌پردازد. نظریاتی همچون روابط ابژه، نظریات گروه میانه، ایگو سایکولوژی، سلف سایکولوژی و روانکاوی ارتباطی. مبنای کتاب تئوری است ولی دلیل اینکه در این لیست قرار می‌گیرد به خاطر مفهوم‌پردازی نظریات مختلف است که در کار بالینی بسیار اهمیت دارد.

واژه‌گزینی‌هایی که مترجمان کتاب آقایان «علیرضا طهماسب و حامد علی‌آقایی» برای کتاب انتخاب کرده‌اند دلچسب نیستند. گویا مترجم کتاب اخیراً در یکی از سخنرانی‌هایش معترف شده که ترجمه‌ی کتاب ضعف دارد. با وجود این، تنها کتاب موجود به زبان فارسی است که اکثر نظریات روانکاوی بعد از فروید را توضیح داده است. با توجه به ترجمه‌ی کتاب‌هایی از «استفان میچل» و «فرانک سامرز» که احتمالاً در سال آتی وارد بازار کتاب خواهند شد، این نقص احتمالاً جبران خواهد شد. چاپ اول کتاب در سال ۱۳۸۶ و توسط «نشر نی» وارد بازار شده است.

۷) کتاب «تحقق‌بخشی خود».

کتاب یکی از مهمترین کتاب‌های نویسنده‌اش «فرانک سامرز» است. سامرز یکی از روانکاوانی است که تلاش کرده تا رویکردهای مختلف روانکاوی را با نیم‌نگاهی به پیشینه‌ی فلسفی خودش با هم یکپارچه کند. او در این کتاب مفاهیم «خودِ شکننده»، «خودِ ناقص» و «خودِ بی‌ارزش» را با ارائه‌ی مسائل سه تن از مراجعانش تشریح می‌کند. هر بخش توضیح مفصلی است از تئوری‌پردازی و پرکتیس این تئوری‌ها در اتاق درمان. ایده‌هایی که او در این کتاب مطرح می‌کند قابل تأمل هستند. ترجمه‌ی کتاب را یکی از سوپروایزی‌های سامرز در ایران؛ جناب آقای «محمود دهقانی» به همراه یکی از شاگردانش سرکار خانم «سمانه غفوری» ترجمه کرده‌اند. ترجمه‌ی کتاب ایراد زیاد دارد، ویرایش درستی نشده و به فارسی روان ترجمه نشده است. با وجود این، کتاب مهمی است. انتشارات «ابن‌سینا» که اخیراً به ترجمه‌ی کتاب‌های روانکاوی علاقه نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۴ آن را چاپ کرده است.

۸) کتاب «انتقال متقابل در درمان‌های روانشناختی».

این کتاب یک نویسنده‌ی پرکار و ارزشمند دارد. «گلن اُ. گابارد» در این کتاب به رابطه‌ی منحصر به فرد درمانگر و درمانجو پرداخته و یکی از مفاهیم کلیدی در این رابطه را به تفصیل شرح داده است. «انتقال و انتقال متقابل» مفاهیمی هستند که هر درمانگری در هر لحظه از جلسه با آن درگیر است. فهم انتقال متقابل روشی رایج برای فهم دنیای روانی درمانجو و فضای بین‌الاذهانی حاکم بر جلسه در روانکاوی معاصر است. کتاب پنج فصل اصلی دارد که هر فصل شامل زیرمجموعه‌ای از مفاهیم است. «مروری بر انتقال متقابل: نظریه و تکنیک»، «انتقال متقابل در درمان بیماران مرزی و خودکشی‌گرا»، «انتقال متقابل در روانپزشکی عمومی»، «انتقال متقابل در درمان بیمار ضداجتماعی» و «انتقال متقابل و کمک به خودکشی» فصل‌های کتاب هستند. «الهه احدنژاد تبریزی و سعید دهنوی» مترجمان کتاب و «شیما شکیبا» ویراستار کتاب است. کتاب را انتشارات «ابن‌سینا» در بهار ۱۳۹۶ چاپ کرده است.

۹) کتاب «رواندرمانی معطوف به انتقال برای اختلال شخصیت مرزی».

کتاب را «فرانک یومانس، جاف کلارکین و اتو کرن‌برگ» نوشته‌اند. رویکرد «رواندرمانی مبتنی بر انتقال یا TFP» را اتو کرنبرگ وضع کرده است. او یک وزنه در روانکاوی معاصر است و نمی‌توان از کنار کتابی که او نویسنده‌اش است به راحتی گذشت. رویکرد معطوف به انتقال مشخصاً برای کار روی افرادی با اختلال مرزی طراحی شده است. این کتاب راهنمایی برای پذیرش و کار با مراجعانی با سازمان مرزی است. تاکید روی این موضوع مهم است که از نظر کرنبرگ «سازمان مرزی» متفاوت با «اختلال مرزی» است. در واقع اختلال شخصیت مرزی بخشی کوچک از کلیتی بزرگتر به نام سازمان مرزی است که اختلال‌های دیگری همچون نارسیسیزم و آنتی‌سوشال را نیز در بر می‌گیرد. رویکرد «TFP» مبتنی بر روابط ابژه است و واضعان آن تلاش کرده‌اند برای اثرگذاری این رویکرد پیشینه‌ی تجربی جمع‌آوری کنند. کتاب را «فرزین رضاعی» ترجمه و انتشارات «ارجمند» در بهار امسال چاپ کرده است.

۱۰) کتاب «سوژه‌ی لاکانی».

روانکاوی لکانی یکی از بحث‌برانگیزترین رویکردها به روان انسان در دهه‌های اخیر بوده است. فهم اینکه روانکاوی لکانی در پرکتیس چگونه عمل می‌کند دشوار است و بنابراین عنوان کتابی با رویکرد کاربردی برای این کتاب اشتباه است. «بروس فینک» به عنوان نویسنده‌ی کتاب یکی از شارحان اصلی سال‌های اخیر ژک لکان بوده است. کتاب که در سال ۱۹۹۶ نوشته شده است، به شرح تئوری لکان می‌پردازد ولی در عین حال از میان این نظریه می‌توان نگاه روانکاو لکانی را در جلسات روانکاوی جستجو کرد و یافت. کتاب ۴ بخش اصلی دارد. «بخش اول: بیگانگی و دیگری»، «بخش دوم: سوژه لکانی»، «بخش سوم: ابژه‌ی لکانی: عشق، میل، ژوئیسانس»، و «بخش چهارم: وضعیت گفتمان روانکاوانه». کتاب را یکی از مترجمان قابل کتاب‌های لکان «محمدعلی جعفری» ترجمه کرده است و در پاییز امسال توسط نشر «ققنوس» به بازار عرضه شده است.